عملکرد و پیامدهای فعالیت تجاری کمپانی های ونشتورگ و تسنترسایوز شوروی در مناطق شمالی ایران ( 1300 تا 1306ش)

پس از پیروزی انقلاب چپ­گرایانه در همسایة شمالی ایران، یعنی روسیه، حکومت این کشور بنا بر رویکرد سوسیالیستیِ خود، اقتصاد را کاملاً در اختیار گرفت و تجارت خارجی را ملی اعلام کرد. برای تحقق این هدف، حکومت شوروی در اواخر سال 1299ش دو کمپانی دولتی ونشتورگ و تسنترسایوز را تأسیس و صادرات و واردات شوروی را به انحصار آنها درآورد. پیوند اقتصاد ایران به اقتصاد روسیه، زمینه را برای فعالیت­های این دو کمپانی در مناطق شمالی ایران، اعم از خراسان، مازندران، گیلان و آذربایجان فراهم کرد. بر این­ اساس، مقالة پیش­رو به این پرسش پاسخ می­دهد که عملکرد تجاری کمپانی­های ونشتورگ و تسنترسایوز در ایران طی سال­های 1300 تا 1306ش چه بود و چه پیامدهایی را با خود به همراه داشت؟ نتایج این پژوهش که با استفاده از روش تحقیق تاریخی و به­کارگیری اسناد و مدارک آرشیوی صورت­گرفت، نشان می­دهد که عملکردهای تجاری این دو کمپانی، ضمن اینکه اقتصاد مناطق شمالی کشور را با بحران جدی مواجه کرد، نارضایتی شدید تجار ایرانی را به همراه آورد. به‌علاوه، از زوایای سیاسی و اجتماعی نیز آثار بسیاری برجای­گذاشت. تلاش­های حکومت ایران برای رفع این بحران به­واسطة رویکرد سیاسی ایدئولوژیک حکومت شوروی تا ­انعقاد قرارداد تجاری ایران و شوروی در شهریور 1306ش بی­نتیجه ماند.